.jpg)
ព្រះពុទ្ធសាសនាមានដើមកំណើតនៅប្រទេសឥណ្ឌា ក្នុងសតវត្សទី៦ មុនគ្រិស្តសករាជ។ ឯកសារស្រាវជ្រាវនានាបង្ហាញថា ស្ដេចចក្រពត្តិមួយអង្គព្រះនាម ព្រះបាទ អសោក ឬ ធម្មាសោក បានផ្សព្វផ្សាយព្រះពុទ្ធសាសនាពាសពេញទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេសឥណ្ឌា ក្នុងសតវត្សទី៣ មុនគ្រិស្តសករាជ។ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ព្រះពុទ្ធសាសនា ស្ថិតក្នុងចំណោមសាសនាដែលមានមនុស្សគោរពច្រើនជាងគេនៅលើពិភពលោក។
តើអ្វីជាគោលការណ៍ ឬមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃព្រះពុទ្ធសាសនាដែលញ៉ាំងឱ្យមានការនិយមប្រតិបត្តិតាមយ៉ាងដូច្នេះ?
ក្រោយពីព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះនាមសមណគោតម ទ្រង់បរិនិព្វានទៅបាន ៣ខែ ភិក្ខុសង្ឃ ៥០០អង្គដែលសុទ្ធតែជាព្រះអរហន្ត ជាអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិត បានសម្រេចធម៌ជាន់ខ្ពស់ បានប្រជុំគ្នាធ្វើសង្គាយនា ឬមហាសន្និបាត ដើម្បីចងក្រងពុទ្ធវចនៈ ឬពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធឲ្យបានត្រឹមត្រូវ រក្សាទុកក្នុងភាពបរិសុទ្ធដូចដើម សម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយសិក្សារៀនសូត្រ។
មហាសន្និបាត ឬសង្គាយនាលើកទី១នេះ ដែលរៀបចំឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ៥៤៤ មុន គ.ស. ឧបត្ថម្ភដោយព្រះបាទ អជាតសត្តុ ឬអជារសត្រូវ (Ajatasattu) នៃនគរមគ្គធៈ ស្ថិតនៅឥណ្ឌាប៉ែកខាងជើង បានចារឹកធម្មទេសនាទាំង ៨ម៉ឺន ៤ពាន់ធម្មក្ខន្ធ ជាគម្ពីរព្រះត្រៃបិដក ដែលមានន័យថា កញ្ជើបី ឬល្អីបី រួមមានព្រះវិន័យបិដក ព្រះសុត្តន្តបិដក និងព្រះអភិធម្មបិដក។
ពុទ្ធវចនៈទាំងអស់បំព្រួញសេចក្ដីមកមានបីប្រការ គឺទី១ កុំធ្វើអំពើបាបទាំងពួង ទី២ ប្រព្រឹត្តតែអំពើជាកុសល និងទី៣ ដុសខាត់ចិត្តរបស់ខ្លួនឱ្យស្អាតបរិសុទ្ធផូរផង់។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធសមណគោតមទ្រង់ត្រាស់សំដែងថា គោលការណ៍ទាំងបីនេះ គឺជាពាក្យពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធគ្រប់ព្រះអង្គ ដែលមានសេចក្ដីជាភាសាបាលីថា៖ «សព្វបាបស្ស អករណំ កុសលស្សូបសម្បទា សចិត្តបរិយោទបនំ ឯតំ ពុទ្ធាន សាសនំ»។
ព្រះគ្រូចៅអធិការវត្តខ្មែរ «បាលិល័យ្យ» នៅទីក្រុងហ្វីឡាដែលហ្វីយា (Philadelphia) រដ្ឋផេនស៊ីលវែនីញ៉ា (Pennsylvania) សហរដ្ឋអាមេរិក ភិក្ខុ សែម សុឃឿន បញ្ញាបទីបោ មានថេរដីកាបកស្រាយអំពីគាថាបទទី១ ដែលទាក់ទងនឹងការធ្វើអំពើបាប ឬបាបកម្ម៖ «ក្នុងពាក្យទាំងបីវគ្គហ្នឹង "សព្វបាបស្ស អករណំ កុសលស្សូបសម្បទា សចិត្តបរិយោទបនំ ឯតំ ពុទ្ធាន សាសនំ”។ សព្វបាបស្ស អករណំ លោកហាមយើងកុំឱ្យធ្វើអំពើបាបគ្រប់យ៉ាង អ្វីពាក្យថាបាប គឺសេចក្ដីអាក្រក់។ បាបហ្នឹងវាចេញតាមផ្លូវណា វាចេញតាមផ្លូវកាយក៏មាន ចេញតាមផ្លូវវាចាក៏មាន ផ្លូវចិត្តក៏មាន។ ធ្វើដោយចេតនា ប៉ុនប៉ងគ្រប់បែបយ៉ាងទាំងអស់ បំផ្លាញបៀតបៀនអ្នកដទៃឱ្យគេវិនាស ដល់គិតអ៊ីចឹងគឺចូលក្នុងអំពើបាបហើយ។ អ៊ីចឹងបានជាលោកហាមឱ្យវៀរចាកតាំងពីសត្វតូចសត្វធំទៅ លួចគេ ដើរជិះជាន់គេ ទៅសង្កត់សង្កិនគេ អាងបុណ្យអាងសក្ដិ អាងអំណាចអីទៅ វាចូលក្នុងបាបទាំងអស់ អាហ្នឹងនៅក្នុងសព្វបាបស្ស»។
ពាក្យថាបាប ដែលខ្មែរយើងប្រើសព្វថ្ងៃនេះ គឺជាភាសាបាលី មានន័យថា ទុគ្គតិ ឬអាក្រក់ លាមក វិនាស មិនចម្រើន។ រាល់ទង្វើទាំងឡាយណាដែលជាបច្ច័យបណ្ដាលឱ្យកើតមានហេតុទាំងអស់នេះ គឺចាត់ជាបាបកម្ម អំពើបាប អំពើអកុសល ឬអកុសលធម៌។
តើធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីលះអំពើបាប? ប្រការនេះទាក់ទងនឹងគាថាបទទី២ គឺ «កុសលស្សូបសម្បទា» ដែលមានន័យថា «ប្រព្រឹត្តតែអំពើជាកុសល»។
ស្ថាបនិកនៃគេហទំព័រពុទ្ធសាសនា ៥០០០ឆ្នាំ លោក ស្រ៊ុង ចាន់ណា រស់នៅរាជធានីភ្នំពេញ បង្ហាញអំពីការយល់ឃើញចំពោះសារសំខាន់គោលការណ៍គ្រឹះរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងការធ្វើនូវសេចក្ដីល្អក្នុងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ៖ «ជាគ្រឹះហ្នឹង គឺឱ្យមនុស្សប្រព្រឹត្តនូវសេចក្ដីល្អ និងមានការសមាទានសីល ដូចជាការសមាទានសីល៥ គឺជាធម៌របស់មនុស្សហើយ។ បន្ទាប់មកជ្រៅទៅ មានឧបោសថសីល សីល៨ ហើយនិងមានការប្រព្រឹត្តសីល សមាធិ បញ្ញា តាមលំដាប់លំដោយក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា។ ហ្នឹងគឺជាសេចក្ដីល្អ ដូចជាក្នុងសិក្ខាបទនិច្ចសីល សីល៥ហ្នឹង មានការមិនសម្លាប់ មិនលួចអីជាដើម គឺសត្វទាំងអស់ សត្វលោកសុទ្ធតែចង់រស់ គ្មាននរណាចង់ឱ្យគេសម្លាប់ទេ ហើយកាលណាយើងវៀរទៅ គឺយើងមានចេតនាធ្វើនូវអំពើល្អហើយ»។
កាលបើបុគ្គលបានលះបង់នូវអំពើបាបទាំងពួង ដោយការរក្សានូវសីលជាដើម ឈ្មោះថា បានបំពេញនូវអំពើជាកុសល ដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់សរសើរថា ជាអភ័យទាន គឺការផ្ដល់នូវសេចក្ដីសុខដល់ជនដទៃ ផ្ដល់នូវសេចក្ដីអាណិតមេត្តាដល់មនុស្សសត្វផងគ្នា។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក្តី ការសំអាតចិត្តឱ្យបរិសុទ្ធ ជាកត្តាសំខាន់ណាស់ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធគ្រប់ព្រះអង្គ គឺគាថាបទទី៣ «សចិត្តបរិយោទបនំ»។ បុគ្គលម្នាក់អាចមានការយល់ដឹងយ៉ាងច្បាស់ថា អាត្មាអញតោងធ្វើតែអំពើល្អ ហើយត្រូវចៀសវាងកុំធ្វើអំពើបាប ដែលនឹងនាំឱ្យមានទុក្ខដល់ខ្លួនឯងនិងអ្នកដទៃ។ ប៉ុន្តែជាញឹកញយណាស់ ខណៈដែលចិត្តពាល់ត្រូវដោយគ្រឿងសៅហ្មងផ្សេងៗ មានលោភៈ ក្តីលោភលន់ ឬទោសៈ កំហឹងនិងការស្អប់ខ្ពើមជាដើម បុគ្គលនោះរមែងត្រូវគ្រប់សង្កត់ជាប់ដោយមោហៈ គឺក្តីភ័ន្តភាំងមិនដឹងការពិត វង្វេងមិនស្គាល់ខុសត្រូវ ហើយប្រព្រឹត្តនូវអំពើជាអកុសលទាំងពួងបានដោយងាយ។
ពលរដ្ឋម្នាក់នៅក្រុងតាខ្មៅ ខេត្តកណ្ដាល លោក ស្រី ឈុំ ចែករំលែកនូវបទពិសោធន៍ផ្ទាល់អំពីការព្យាយាមដុសខាត់ជម្រះចិត្តឱ្យបានរឿយៗ តាមការចំរើនសមាធិវិបស្សនាកម្មដ្ឋាន៖ «សំខាន់នៅលើការពិសោធជាក់ស្ដែងរបស់យើង ហៅថា សមាធិរបស់យើង គឺយើងសំដៅហាត់ពត់លត់ដំផ្លូវចិត្តរបស់យើង។ ធម្មតាមនុស្សម្នាក់ៗ ទាំងគេទាំងខ្ញុំ លែងអីនឹងមានការឆេវឆាវទាស់ទែងគ្នាតិចតួចក្នុងគ្រួសារ លែងអីមានការលោភលន់។ អ៊ីចឹងបើយើង បានឆ្លងកាត់ការសិក្សាខាងវិបស្សនា ដែលយើងបានឆ្លងកាត់ហើយនេះ មិនមែនថា ឲ្យប្រែប្រួលទាំងស្រុងបានភ្លាមទេ យើងអាចកាត់បន្ថយបណ្តើៗបាន ទាំងការលោភលន់ ទាំងការឆេវឆាវរបស់យើង។ ជាជំហានដំបូងធ្វើឱ្យមានការកក់ក្ដៅ ត្រជាក់រាក់ទាក់ជាមួយគ្នាក្នុងរង្វង់គ្រួសារ កូនចៅរបស់យើង។ ក្នុងហ្នឹងដែរ អ្នកជិតខាងយើងក៏យើងអាចសម្របសម្រួលបានដែរ អ៊ីចឹងយើងឃើញថា ការពង្រីកភាពកក់ក្ដៅរវាងសង្គមមនុស្សតូច នឹងឈានទៅធំជាបន្តបន្ទាប់»។
បុគ្គលទាំងឡាយដែលបានត្រាស់ដឹងជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធក្នុងលោក តែងបង្រៀនពីគោលការណ៍គ្រឹះទាំងបីប្រការនេះ គឺកុំធ្វើអំពើបាបទាំងពួង ប្រព្រឹត្តតែអំពើជាកុសល និងដុសខាត់ចិត្តរបស់ខ្លួនឱ្យស្អាតបរិសុទ្ធផូរផង់ ដែលដល់ព្រមដោយសីល សមាធិ បញ្ញា ជាមូលដ្ឋានគ្រឹះក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្ដែងក្នុងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ។
នាពុទ្ធសតវត្សទី៣ (ព.ស. ២៣៤) គឺមុនគ.ស. ៣០០ឆ្នាំ ព្រះបាទ ធម្មាសោក ដែលជាពុទ្ធសាសនិកដ៏ឆ្នើមក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា បានបញ្ជូនសមណទូតពីរព្រះអង្គ គឺព្រះសោណត្ថេរ និងព្រះឧត្តរត្ថេរ ឱ្យនាំយកព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទមកផ្សព្វផ្សាយនៅដែនដីសុវណ្ណភូមិ ដែលបច្ចុប្បន្នគឺតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
សៀវភៅ «អរិយធម៌ខ្មែរ» របស់អ្នកស្រី ត្រឹង ងា កត់ត្រាថា តាមសិលាចារឹកវ៉ូកាញ់ ក្នុងទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ទំនងជាព្រះពុទ្ធសាសនាចូលមកប្រតិស្ឋានក្នុងប្រទេសខ្មែរនៅសតវត្សទី២ នៃគ.ស. ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ ស្រីមារៈ ឬ ហ្វាន់ចេម៉ាន់៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
.jpg)
